Aktualności


Profesor Gerard Labuda o Hipolicie Cegielskim...


„Przypominanie dzisiaj legendy Hipolita Cegielskiego, przywoływanie jego postaci, co czyni Towarzystwo im. Hipolita Cegielskiego budując mu pomnik w Poznaniu, jest przedsięwzięciem chwalebnym i godnym najwyższego uznania. Wbrew temu, co mogą sądzić niektórzy, idee Hipolita Cegielskiego współcześnie stają się znowu aktualne. Wszak w nowej epoce cywilizacyjnej i technologicznej XXI wieku stajemy przed problemem kształtowania społeczeństwa obywatelskiego świadomego swojej roli i znaczenia w coraz bardziej otwartym świecie różnych kultur.” – mówi profesor Gerard Labuda. Udajemy się na spotkanie z Profesorem.

Spotkanie z profesorem Gerardem Labudą (93 l.), nestorem polskich historyków jest wielkim przeżyciem intelektualnym. Kiedy odwiedzam Starego Pana w jego domu w Poznaniu, od razu otacza mnie atmosfera niezwykłej pracowni naukowej. Tysiące książek wypełniające regały wokół ścian od podłogi do sufitu, nasycają gabinet Profesora zapachem uniwersyteckiej biblioteki, wprowadzają w nastrój wielkiej przygody naukowej, wzbudzają respekt wobec dzieła dokonanego przez Profesora. Jest słoneczny, jesienny, październikowy dzień 2008 roku. Profesor Gerard Labuda wita mnie w ogródku przed swoim domem i zaprasza do wnętrza. Jestem w Jego gabinecie ponownie po kilku latach. Nie zmieniło się tu nic. Przy oknie otwarty blat sekretarzyka, na nim tak jak zawsze, stale ta sama od dziesiątków lat maszyna do pisania, a wokół książki, książki, książki.

Celem mojej wizyty jest rozmowa z Profesorem o Hipolicie Cegielskim, którego legenda odradza się współcześnie przypominając o pięknej idei pracy organicznej, będącej warunkiem sine qua non tworzenia się społeczeństwa obywatelskiego XXI wieku. Profesor, który jak nikt inny zna epokę w jakiej żył i działał Hipolit Cegielski, jest klasycznym wzorem realizacji ideałów tamtego XIX-wiecznego organicznika.

Co dzisiaj, w roku 2008 Profesor myśli o tych ideałach?

„Jeżeli chodzi o działalność Hipolita Cegielskiego – mówi – to bardzo ważne jest usytuowanie tej działalności na tle dziejowym w Wielkopolsce, w połowie XIX wieku. Otóż po utracie niepodległości Polski, w Wielkim Księstwie Poznańskim, ale i w całym kraju, wytworzyły się dwie przeciwstawne ideologie. Jedna, którą można nazwać powstańczą, prowadziła od katastrofy do katastrofy: powstanie kościuszkowskie wykreśliło Polskę z mapy Europy; powstanie styczniowe wywołało autonomię Królestwa Kongresowego i spowodowało upadek wielkiej własności; było jeszcze powstanie poznańskie, które też miało określony wpływ na wytworzenie się określonej sytuacji. Druga ideologia, jaka wytworzyła się w obiektywnych warunkach narzuconych przez państwo pruskie, wskutek reform – utworzenie samorządu miejskiego i uwłaszczenie wsi – wyniosła zupełnie nowe warstwy społeczne, gotowe do decydowania o tym, co ma się dziać.

Kiedy naród traci instytucje państwowe, to wtedy zaczyna tworzyć instytucje narodowe, które mają zastąpić to, co wykonywało państwo. Państwo pruskie w którym ówcześnie znajdowała się Wielkopolska było wrogo nastawione i realizowało kurs wybitnie antypolski. Wobec tego rozumni ludzie stwierdzili, że kształtując zamiary na siły, należy podjąć działania, które by tworzące się dopiero społeczeństwo wprowadziły na wyższy poziom samodzielności politycznej, społecznej i kulturalnej. W tym kierunku poszło kilku ludzi: Karol Libelt, Maciej Mielżyński, Maksymilian Jackowski i Hipolit Cegielski. Dzięki Libeltowi powstało Towarzystwo Pomocy Naukowej i system stypendialny dla pragnącej studiować młodzieży, Mielżyński powołał Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, a Jackowski w środowisku wiejskim tworzył Kółka Rolnicze. Przypominając to, nie można nie podkreślić roli Kościoła i jego wpływu na odrodzenie się społeczeństwa w Wielkopolsce. Hipolit Cegielski wystąpił z własną koncepcją włączenia w strumień odrodzenia narodowego inteligencji i skłonić ją do odejścia od ideologii powstań, które zresztą nie miałyby żadnych szans, a natomiast skoncentrować ją na pracy od podstaw. Uznawał pracę organiczną za najlepsze narzędzie tworzenia społeczeństwa rozumnego, aktywnego, znającego swoje miejsce. W tym kierunku Hipolit Cegielski działał. Jednak jego działalność należy widzieć w znacznie szerszym kontekście. Otóż, o czym zwykle zapomina się, Hipolit Cegielski przez to, że stworzył fabrykę, powołał do życia klasę robotniczą, przyczyniając się w ten sposób do utworzenia w Wielkopolsce obok warstwy inteligencji mieszczańskiej, nową warstwę społeczną, świadoma swojej roli i znaczenia. Warstwa ta, jak pokazała przyszłość, okazała się bardzo aktywna w procesie odradzania narodowego...

Tak więc postać Hipolita Cegielskiego, jak z tego wszystkiego wynika, wpisuje się w bardzo szerokie spektrum dziejów nie tylko Wielkopolski, a jego działalność wykracza daleko poza sferę gospodarczą.

Panie Profesorze, dziękuję za wypowiedź
Andrzej Saski

© Copyright 2019 Towarzystwo im. Hipolita Cegielskiego | Polityka prywatności
W ramach naszej witryny stosujemy pliki cookies w celu świadczenia Państwu usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Państwa urządzeniu końcowym. Szczegółowe informacje znajdują się w POLITYCE PRYWATNOŚCI I WYKORZYSTYWANIA PLIKÓW COOKIES. OK, rozumiem